SREDNJI VEK
Nije bila isključivo evropocentrična. Predstava o drugim civilizacijama odredila je poglede u srednjem veku, ali i uticaj Antike.
Neizvesnost za život (najezda Varvara u evropskim gradovima stvarala svest o strahu za život, ali i velike epidemije-kuga, boginje...)i hrišćanski pogled na život, stvarali su novi pogled na književnost.
Momento more= sećaj se smrti(svest o smrti), a sve podređeno hrišćanskim pogledom na svet (večni život posle smrti- učenje o zagrobnom životu kao idealu i odricanje od svega ovozemaljskog= asketizam). Ovakvo učenje posebno se odražava na filozofiju.
Trajao je blizu 10 vekova ( od 476. – pad Rimskog carstva do sredine ili kraja XV veka, 1492.-otkriće Amerike).
Rascepom hrišćanstva na zapadnu-katoličku i istočnu-pravoslavnu crkvu (1054.),počelo je stvaranje i dveju kultura, koje su imale različit jezik (latinski,grčki) i crkveno učenje; a odrazilo se i na razvoj književnosti(zapadna i istočna tradicija).
Srednji vek je proglašen vekom mraka, ali je u stvaralačkom smislu dao podstrek za razvoj nacionalnih književnosti evropskih naroda,otkrio originalne književne forme(srednjovekovni ep, viteški roman, trubadursku muziku...).
Istočna tradicija
Malo koje delo možemo da svrstamo u današnje književne rodove.Srednjovekovna tradicija je gradila novi žanrovski sistem.Čitav niz pisaca je pisao dela za bogoslužbenu potrebu. Broj pismenih ljudi je bio mali i vezivali su se za dvor i crkvu. Književnost se vezivala za usmeno kazivanje, a pismeni su pisali i prepisivali.
Uporedo sa hrišćanskom, postojala je i folklorna tradicija.Sve što crkva nije mogla da prizna (svee što je dogma) opravdavalo se folklornom tradicijom (profalna književnost-imala korene u Antici;Plutarh) :
- apokrifi
- romani ( O Troji, O Aleksandru Velikom....)
- viteška tradicija( O kralju Arturu)- roman u stihu ili u prozi, na narodnim romanskim jezicima, nastao u Velsu, učestalio se u Francuskoj u 12.veku, a kasnije se širi i na druge evropske zemlje
Bogoslužbena dela-
bogoslužbene pesme
- kanon
- akapist-od više kanona
- himna
proza
- lestvica-uputstvo za monaški život, polufilozofski spis; davao i formalna uputstva za stvaranje drugih sadržaja.
- žitija- vezano za domaću književnost, pisana su kao vrsta istorijskog štiva
- letopis- posebna, sačuvana forma koja se bavi hronikom proteklih vremena (Rusija)
Preuzeto od Antike:
- epitaf- tekst na nadgrobnom spomeniku
- epigram- kratka forma, slične gnomama (poslovica) sa poentom.
- elegija- lirsko-epska pesma, tugovanka, pisana u distihu
- ode – svečana pesma posvećena zaslužnim osobama, značajnim događajima....
- poslanice (epistole)- javno pismo upućeno osobi ili grupi ljudi
Zapadna tradicija
Latinski jezik je jezik književnosti, a onda dolazi do dvojezičnosti i narodni jezik potiskuje latinski (započinje i italijanskoj tradiciji 14. veka).
Mit- timači se na nov način; iznosi se zaključak koji se tumači na alegoričan način (Ovidije).
Obredne pesme- bukolike –pastirske pesme (Vergilije)
georgike- ratarske pesme (Vergilije)
Egzempla = poučna priča, pisana je i na narodnom i na latinskom jeziku.
Popularni pisci istoka i zapada bili su: Toma Akvinski, Aurelije Avgustin, Pseudo Dionisije Aeropag Srednji vek priprema teren za renesansnu epohu.